Piše: doc. dr Miroslav Talijan
Poslednju deceniju 20. i početak 21. veka svetsku scenu obeležava terorizam, posebno međunarodni, izazivajući sveopštu nesigurnost i stradanje ogromnog broja uglavnom nevinih ljudi. Terorističke akcije često prati talačka situacija ili „kriza talaca“ koja nastaje usled napada i/ili upadom terorista u objekat, a obično su na meti ključni objekti državne infrastrukture, objekti sa velikom frekvencijom ljudi – veće trgovinske kuće, autobuske i železničke stanice, bolnice, pozorišta, škole i drugi, inostrani objekti na državnoj teritoriji, odnosno otmice prevoznog sredstva: autobus, voz, avion… koje teroristi (pojedinci i grupe) zauzimaju ili zaposedaju, i u kojima uzimaju i drže izabranu žrtvu i/ili zatečeno osoblje za taoce da im služe kao živi štit. U suprotstavljanju i borbi protiv ovog zla nezamenjivu ulogu imaju specijalne antiterorističke jedinice policije i vojske, za čije uspešno delovanje je u prvom redu odgovoran – njihov menadžment. Zato će u cilju unapređenja prakse (i teorije) rukovođenja ovim jedinicama u ovom tekstu biti izložena iskustva u ostvarivanju rukovođenja u akcijama oslobađanja talaca, kao jednom od najznačajnijih namenskih zadataka ovih jedinica.
U procesu suprotstavljanja i borbe protiv terorizma antiterorističke snage, odnosno specijalne antiterorističke i protivterorističke jedinice policije i vojske, primenjuju operativno-taktičke oblike: akcije, intervencije i operacije.
U policijskoj teoriji i praksi pod akcijama i intervencijama podrazumevaju se posebno organizovane aktivnosti koje se od uobičajenih policijskih aktivnosti razlikuju po izraženoj složenosti zadatka, intenzitetu, posebnoj usmerenosti na uži bezbednosni problem ili na objekat čija se bezbednost pojačano štiti, posebnoj organizaciji policije i posebnom načinu rukovođenja.
U vojnoj literaturi pod terminom „akcija“ podrazumevaju se borbena dejstva, ograničena po cilju, zadatku, obimu i trajanju. Akcija je pretežno napadnog karaktera. Izvodi se brzo i energično, malim snagama i na relativno malom prostoru, samostalno ili u sklopu širih borbenih dejstava.
Akcije podrazumevaju i istovremene, iznenadne i usklađene operativno-taktičke mere i radnje od više pripadnika obaveštajne službe, službe bezbednosti ili jedinica bezbednosti radi ostvarenja određenog operativnog zadatka, odnosno, istovremeno angažovanje lica radi unapred isplaniranog posla.
Specijalne akcije se definišu kao plansko i iznenadno dejstvo specijalnih policijskih i vojnih jedinica po veoma značajnim taktičkim i operativno-strategijskim ciljevima protivnika za čije je neutralisanje neuputno ili neizvodljivo angažovanje konvencionalnih snaga. Time se direktno ili indirektno doprinosi ostvarivanju nacionalnih, vojnih, političkih, ekonomskih ili psiholoških ciljeva.
Protivterorističke akcije
Protivteroristička akcija, kao vrsta specijalnih akcija, je usklađeni skup planskih i iznenadnih aktivnosti i tehnika, kao i protivterorističkih dejstava koje primenjuju antiterorističke snage, odnosno specijalne antiterorističke i protivterorističke jedinice i njihovi timovi, policije i vojske, radi postizanja taktičkog ili operativno- strategijskog cilja. Cilj akcija je najčešće zauzimanje zaposednutog objekta, rešavanje talačkih situacija, hapšenje i/ili likvidacija terorista i oslobađanje talaca. Takođe, cilj može da bude zarobljavanje i/ili uništenje otkrivene terorističke grupe, odnosno neutralisanje delova terorističke komandne, organizacione, komunikacione, logističke i druge infrastrukture terorista.
U akciji oslobađanja talaca teži se da se svim otetim licima vrati sloboda preduzimanjem akcija i procedura kojima se nanose što manje posledice po njihov život i zdravlje. Istovremeno, nastoji se da se otmičari liše slobode ili likvidiraju. Izloženi glavni ciljevi antiterorističkih akcija izvode se na način da specijalne antiterorističke, odnosno protivterorističke jedinice nemaju ljudskih i materijalnih gubitaka.
Po vojnoj doktrini akcije oslobađanja talaca pripadaju onim jedinicama koje pružaju podršku civilnim organima vlasti u suprotstavljanju nevojnim pretnjama. Konkretno, smatra se podrškom civilnim vlastima u suprotstavljanju terorizmu.
Praćenje i procenjivanje
Ostvarivanje praćenja i procenjivanja, kao delatnosti procesa rukovođenja u akcijama oslobađanja talaca, usmereno je na sagledavanje svih relevantnih činilaca od značaja za oblikovanje i ostvarivanje konkretne akcije.
Praćenje i procenjivanje obuhvata: neophodno potrebna saznanja o otmičarima (njihovi uslovi za oslobađanje talaca, njihova motivisanost, stepen ideološke indoktriniranosti, brojnost, naoružanost, opremljenost i druga), osnovna saznanja o taocima (njihova brojnost i struktura; konkretno, teži se saznanjima da li su u pitanju taoci koji su posebno, ciljano, odabrani ili nasumice uzeti; da li su iz strukture posebno osetljivih kategorija lica, kao što su deca, bolesni, istaknute javne ličnosti i slično; zatim, da li su osposobljeni za snalaženje i postupanje u talačkim situacijama, npr. vazduhoplovno osoblje, diplomate i dr.), saznanja o prostoru gde se događa talačka situacija (od značaja za formiranje i razvoj varijanti njihovog oslobađanja, a pored toga, bitno je da li je specijalna antiteroristička jedinica mesno nadležna za oslobađanje talaca), podatke o vremenu (može biti od presudnog značaja za formiranje i razvoj varijanti oslobađanja talaca, zbog čega se prikupljaju sva značajna saznanja u kojima se manifestuje ovaj uticajni faktor – kao astronomska pojava, doba dana i godine i kao raspoloživo operativno vreme za pripremu i izvođenje akcije) i, razume se, saznanja o vlastitim snagama (od značaja su za izbor varijante oslobađanja talaca, pa se pri izboru varijanti angažovanja ovih jedinica mora raspolagati konkretnim saznanjima o nivou njihove borbene gotovosti, odnosno o njihovoj operativnoj sposobnosti).
Do navedenih neophodno potrebnih saznanja od značaja za izbor, osmišljavanje i izvođenje odgovarajuće akcije oslobađanja talaca može se doći samo osmišljenim i permanentnim praćenjem i procenjivanjem bezbednosnih pojava i događaja i stanja koji karakterišu konkretnu talačku situaciju, što i jeste jedna od delatnosti (funkcija) rukovođenja.
Tekst u celosti možete pročitati ovde
